Moja droga... Rozmowy Arkadiusza Oleksaka, cz. 4

Autor: Arkadiusz Oleksak

Tytuł: Moja droga... Rozmowy Arkadiusza Oleksaka, cz. 4: Anna Ciach, Ryszard Zubrzycki, Edward Rygiel, Eugenia Chrzanowska, Zbigniew Maliński

Seria: Biblioteczka Towarzystwa Miłośników Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnich, Oddział w Namysłowie ; nr 2(6)2022

Wydawca: Namislavia, Namysłów 2022, ISBN 978-83-65090-38-6

Opis fizyczny: 21x30 cm, 176 strony, oprawa miękka lakierowana

= = = = = = = = =

SPIS TREŚCI:

Wstęp (Arkadiusz Oleksak) ... 3

Przedmowa (Kazimierz A. Drapiewski) ... 5

Rozmowa z Anną Ciach – urodzoną 19 lipca 1944 roku w Wilnie  ... 7

Rozmowa z Ryszardem Zubrzyckim – urodzonym 12 kwietnia 1941 roku w Szmańkowcach k. Czortkowa ...  57

Rozmowa z Edwardem Ryglem – urodzonym 1 kwietnia 1942 roku w Paniowcach k. Borszczowa   ...  85

Rozmowa z Eugenią Chrzanowską – urodzoną 14 czerwca 1930 roku w Tomaszowcach k. Kałusza   ...  113

Rozmowa ze Zbigniewem Malińskim – urodzonym 20 czerwca 1940 roku w Sokolnikach k. Podhajec  ...  135

Indeks miejscowości i nazw geograficznych ... 172

Spis treści ... 176

= = = = = = = = =

WSTĘP

Ile razy można powracać do przeszłości i rozdrapywać wydawałoby się zabliźnione rany? Często powraca takie pytanie – czy warto to robić? A jeśli tak, to w imię czego się to robi?

Często ta sama historia opowiedziana dwa razy znacznie się od siebie różni. Nie mówiąc już o tym, kto tę historię opowiada. Czy są w ogóle historie prawdziwe? I której historii można wierzyć?

Trudno o odpowiedź na tak postawione pytania. Ale szczególnie w tym czasie, gdy żyją jeszcze pośród nas ostatni świadkowie czasów, które młode pokolenie coraz mniej interesuje, warto oprzeć się na pamięci osób, które w XX wieku były częścią tragicznej historii Polaków. Którzy sami tę historię tworzyli…

Wilno, Lwów, Tarnopol, Stanisławów, dziesiątki i setki mniejszych i większych miejscowości przez wieki budowało opokę, która dla naszych przodków miała stać się wieczną rubieżą wyśnionej ojczyzny o jakiej marzyli. Po latach okazało się, że z marzeń tych niewiele pozostało. Zastraszani, poniżanie i w końcu bestialsko mordowani uciekali gdzieś na Zachód, by swoje marzenia zacząć budować od nowa, choć do ostatnich swoich dni wierzyli, że do utraconej Atlantydy, magicznej krainy powracającej we wspomnieniach jeszcze wrócą. Ale historia chciała inaczej!

Od tamtych czasów minęły dziesiątki lat. Ostatni świadkowie kresowej historii marzą już tylko, by przekazać ją kolejnym pokoleniom. Wiedzą, że większość z nich nigdy nie zobaczy już swoich stron rodzinnych. Ale mają nadzieję, że pojadą tam ich dzieci i wnuki. Szczególnie teraz, gdy Ukraina zmaga się z barbarzyńskim najeźdźcą ze wschodu, sentymentalne powroty do rodzinnego domu coraz częściej kołaczą w gasnących strzępach dziecinnych wspomnień. Wspomnień których nie da się zapomnieć. Wraca tęsknota nie tylko za rodzinnym domem, ale także za członkami rodzin, którzy tam pozostali. Troska o ich los nie pozwala żyć spokojnie.

Wojna zawsze rozpętuje nienawiść, skłóca sąsiadów, dzieli rodziny i niesie śmierć. Bliscy rozstają się. Często na zawsze. Jest to też okazja do sprawdzenia swoich przyjaciół i do poznania nowych wrogów. Tak jest i dzisiaj.

Potrzeba podzielenia się swoimi rodzinnymi wspomnieniami, to jeden z najbardziej mocnych instynktów. Tylko często brakuje chętnych do wysłuchania tych wspomnień. I tak wiele szczegółów z tamtych czasów, o których nie przeczytamy w podręcznikach historii, bezpowrotnie umyka ludzkiej pamięci.

Wielokrotnie wspominaliśmy o tym, że historia opowiedziana przez jej naocznych świadków ma podwójną wartość. Choć nie pozbawiona osobistej emocji, to za to pozbawiona jest koniunkturalnych opinii i podpowiedzi. Jest po prostu prawdziwa!

Arkadiusz Oleksak

= = = = = = = = =

Indeks miejscowości i nazw geograficznych

A

Afryka Południowa   79

Altenhoff – Stary Dwór k. Świebodzina   142

Ameryka   114

Argentyna   137

Australia   114

Austro-Węgry   87

B

Bąkowice k. Namysłowa   152

Beresteczko   57, 58

Berlin   69, 70

Białokrynica k. Podhajec   156, 157

Bielsk Podlaski   96

Bieniawa k. Podhajec   136, 139, 141

Bierutów  125, 152, 153

Bieszczady 160

Boćki k. Bielska Podlaskiego   96

Bolesławiec   156

Bolków   156

Bołochówka – rzeka   113

borszczowskim powiat   85

Borszczów   76, 85, 90, 92, 93, 94, 95

Boryczówka k. Trembowli   138

Boryszkowce k. Borszczowa   85

Brójce k. Międzyrzecza   144

Brzeg   95, 97, 98, 146, 148

Brzeżany   136, 146, 152, 156, 164

Buczacz   113, 164

Bujwidziszki   47

Bukowa Śląska k. Namysłowa   103

Bukowie k. Namysłowa   152, 153, 167

Bukowiec   145

Bydgoszcz   143

Bystrzyca k. Oławy   153

Bytom   153

C

Centralna Polska   150

Chiny   111

Ciechanowiszki k. Wilna   47

Cieszyn   70

Chatki – Nadriczne k. Brzeżan   159

Chocim   158, 161, 164

Chodorów   70

Czechosłowacja   99

Czerniowce   72, 74

Częstochowa   71, 163

Chybie k. Cieszyna   70

Czortków   57, 58, 61, 164

czortowski powiat   57, 71

Ć

Ćwitowa   113

D

Dąbrowa k. Kałusza   113

Dąbrowa Namysłowska   145

Dębnik k. Namysłowa   135, 150,151, 160, 171

Dniestr   85, 113

Dołha Wojniłowska k. Kałusza 113, 119, 120, 123

Dołpotów k. Kałusza   113

Dołżka k. Kałusza   113

Domaszowice   65

Dorpat – miasto w Estonii   152

Drezno   153

Druskienniki   31

Dubowica k. Kałusza   113

Dżwiniaczka k. Mielnicy Podolskiej   85

Dźwinogród k. Okopów Św. Trójcy   85

E

Estonia   152

Europa   111, 129

F

Fusów k. Horochowa   57

G

Gałążczyce k. Brzegu   97, 98

Gdańsk   27

Górny Śląsk   156

Grodno

Grunwald   8, 9

H

Horochów   57

Hrubieszów   142, 158

I

Idzikowice k. Namysłowa   127, 150

Indie   111

Irak   111

Iwanie Puste   85

Izrael   26, 31

J

Janów k. Brzegu   98

Janów Lubelski  64

Jaremcze   72, 74

Jasło   114

Jastrzębie Zdrój   87

Jawor   156

Jerozolima   139

K

Kamienna Góra   156

Kaługa   48

kałuski powiat   113

Kałusz   113, 116, 117, 120, 121, 122, 123, 124, 125, 132, 134

Kamieniec Podolski   158, 161, 162, 163, 164

Kamienna k. Namysłowa

Kamienna k. Namysłowa   65

Kamionka Strumiłowa k. Lwowa 141

Kanada   21, 28, 61, 137, 142, 156

Katowice 152

Katyń   64, 152, 162

Kaunas (Kowno)

Kazachstan   71

Kętrzyn   41

Kiejdany   48

Kijów   79, 80, 161

Kluczbork   27, 152

Kolędziany   57

Kołobrzeg   103

Kołomyja   72, 74, 141

Komarno   72

Koniuchy k. Solecznik   167

Kopanki   113, 117, 118,133

Korea   111

Kowno   9, 31, 50, 51, 52

Kopyczyńce k. Tarnopola   164

Kozowa k. Tarnopola   137, 152

krakowskie województwo   129

Kraków   16, 31, 45, 48, 64, 113, 143, 152

Krasowice k. Namysłowa   150

Krawczuny   47

Kresy   57, 71, 72, 79, 95, 96, 106, 116, 133, 142, 152, 153, 156, 161, 166, 167

Kresy Wschodnie 167, 168

Krosno   117

Krym   52

Krzemieniec   45, 136

Krzemieniec k. Żaby   87, 99

Krzyków k. Namysłowa   104

Kudryńce   85

Kurlandia   162

L

Legnica   156

Leningrad   29

Liban   111

Licheń   41

Ligotka k. Namysłowa   150, 151

Ligota Książęca k. Namysłowa   149

Litwa   9, 19, 28, 31, 33, 34, 35, 36, 46, 48, 49, 50, 51, 55, 56

Litewska Socjalistyczna Republika Radziecka   9

Litwa Środkowa

Londyn

Lubin   156

lubelskie województwo   129

Lubska k. Namysłowa   150, 151

lwowskie województwo   129

Lwów   13, 31, 32, 68, 70, 72, 75, 79, 81, 114, 126, 132, 137, 142, 157, 164, 167

Ł

Łagowiec k. Międzyrzecza   144

Łączki Jagiellońskie k. Krosna   117

Łężyca k. Zielonej Góry   71, 72

Łoszniów k. Trembowli   138, 139

Łotwa   26

Łódź   23, 143

Łuck   167

Łuka k. Kałusza   113

M

Majdanek   26, 140

Małopolska   156

Medyka k. Przemyśla   156

Mejszagoła  47

Małowody k. Kozowej   152

Martynów k. Kałusza 113

Michałówka   85

Mielnica Podolska   85

Międzyrzecz   41, 144

Mikulczyce k. Zabrza   125

Miodary k. Namysłowa   155

Mołdawia   164

Młokicie k. Namysłowa   150

Minkowskie k. Namysłowa   99, 106, 148, 149

Modliborzyce k. Janowa Lubelskiego   64

Monasterzyska k. Tarnopola   153

Moskwa   152

Moszna   105

N

Nadriczne – Chatki k. Brzeżan   159

Namysłów   7, 27, 28, 29, 31, 47, 56, 64, 65, 66, 67, 68, 69, 70, 71, 72, 73, 75, 84, 85, 87, 96, 97, 99, 103, 104, 109, 112, 125, 126, 127, 134, 148, 149, 155, 169, 171

Narajów k. Brzeżan   156

Niczława   57, 61, 62

Niegowce   113, 117, 118, 119

Niemcy   68, 107

Niemenczyn   47

Nowogródek   43

Nowosiółka Grzymałowska k. Skałatu   152

Nowosiółki

Nowy Dwór Mazowiecki   148

Nowy Jork   137

O

Odra   137

Okopy Świętej Trójcy   85

Oleśnica   104

Olkusz k. Krakowa   113

Olsztyn   142

Oława   141, 153

Ontario – jezioro   135

Opatów k. Ostrowca Świętokrzyskiego   58

Opole   72, 105, 149, 151

opolskie województwo   7, 85

Opolszczyzna   125

Ostra k. Buczacza   113, 114

Ostrowiec Świętokrzyski

Otwock   143, 144

Otynia   72, 74, 141

Ożarow k. Ostrowca Świętokrzyskiego   57, 64

P

Pakosławice k. Nysy   98

Paniowce k. Borszczowa   85, 86, 87, 90, 91, 92, 94, 107

Paniowce Zielone k. Borszczowa   86, 96, 97

Pągów k. Namysłowa   104

Perekosy k. Kałusza   113, 117, 120

Persja

Pielgrzymowice   150

Pniaki k. Kałusza   120

Podhajce   135, 136, 152, 153, 154, 155, 156, 157, 158

podhajecki powiat   135

Podhorce k. Hrubieszowa   142

Podole   57, 85, 95, 136, 146, 150, 156, 160, 162, 164

Polesie   152

poleskie województwo   129

Polska   9, 40, 41, 47, 48, 158, 161 165, 168

Pomorze   156

Ponary   26

Poryck k. Łucka   167

Probużna k. Czortkowa   57

Prudnik   124

Prusy k. Lwowa   167

Przeczów k. Namysłowa   167

Przemyśl   142

Przebraże k. Łucka 167

PRL   165

R

Racibórz   67, 70, 124, 126, 149

Rochaczyn k. Brzeżan   146

Rochester k. Nowego Jorku   137

Rogalice k. Brzegu   95

Rokitna k. Międzyrzecza   41

Rosja   9, 44, 79, 82, 111

Rożyszcze k. Łucka   167

Rudki   72

Rudomin k. Wilna   153

Rumunia   64

Ryga   26

Rzeczpospolita   62

Rzeczypospolita   129

Rzym   43

S

Sambor   72, 147

Seredne k. Kałusza   132

Seret   57

Sewilla   43

Siemiatycze   96

Sieniakowa k. Czortkowa   57

Siwka – rzeka   113

Skarżysko – Kamienna   41

Sława k. Głogowa 114

Słowacja   161

Słubice nad Odrą   142, 144

Smarchowice Wielkie k. Namysłowa   147

Smorgonie k. Grodna

Smotrycz – rzeka   162, 163

Sobibór   29

Sokolniki k. Podhajec   135, 136, 138, 140, 141, 144, 147, 160

Sokołów k. Kałusza   120

Sokołów k. Podhajec   135, 136, 137,
141, 142, 144, 159, 160, 161, 167,
168

Solec nad Wisłą   57

Stalingrad   92, 147

Stalowa Wola   106

stanisławowskie województwo   113, 128

Stanisławów   72, 79, 132, 154, 167

Stany Zjednoczone   137

Stary Dwór k. Świebodzina   142, 144, 145, 146

Strypa – rzeka   135, 137, 138, 159, 160, 165, 168

Strzelce Namysłowskie   64, 71

Suderwa   47

Suginty   11

Sumy k. Żytomierza   137

Syberia   168

Sybir   118, 168

Syria   111

Szczecin   103

Szetejnie k. Kiejdan   48

Szmańkowce   57, 57, 61, 62, 63, 71, 72, 76, 77, 78, 79, 81, 82, 83, 84

Szmańkowiczki

Szwajkowce   57

Szumsk k. Tarnopola 136

Ś

Śląsk   86, 125

Śląsk Opolski   156

Śrem   148

Świebodzin   142

Święciany   10, 47

Świerczów k. Namysłowa   137, 139, 141, 145, 146, 147, 155

T

Tarnopol   94, 136, 152, 164, 167

tarnopolskie województwo   57, 71, 85, 129, 135

Tłunacz   114

Tomaszowce k. Kałusza 113, 114, 115, 116, 117, 118, 119, 121, 123, 124, 125, 126, 129, 130, 131, 132, 133, 134, 135

Toruń   22

Trembowla   58, 71, 138, 153, 164

Troki   31, 50, 52, 53

Tunezja   28

U

Uhryn   57

Ukmergė (Wiłomierz)

Ukraina   9, 74, 76, 79, 80, 81, 82, 86, 92, 106, 111, 125, 130, 156, 160, 161,
168

Urożajne k. Mielnicy Podolskiej   85

Ustronie Morskie   170

USA   61, 114, 137, 139, 152

W

Warszawa   44, 45, 48, 49, 61, 70, 99, 128, 140, 156, 164

Wabienice k. Bierutowa   153

Widawa   136

Wilia – rzeka   17, 18, 19, 21, 30

Wilejka – rzeka   17

Wielka Brytania   114

Wielkopolska   144, 156

Wileńszczyzna   48, 96

Wilkieliszki k. Wilna   47

Wilków – gmina   135, 167

Wilków k. Namysłowa   28, 104, 113, 118, 124, 125, 126, 127, 134, 150, 151, 152, 166, 167

Wilno  7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 26, 27, 28, 29, 30, 31, 32, 33, 34, 36, 39, 40, 42, 43, 44, 45, 47, 48, 49, 50, 51, 52, 53, 54, 55, 56, 153

Wiłkomierz   7, 8, 26, 28

Wisła   45, 57

Włochy

Włodzimierz Wołyński   167

Wojciechów k. Namysłowa   127

Wojniłów   113, 117

Wołkowce   85, 89, 93

Wołokumpia   39

Wołyń   12, 44, 57, 125, 136, 150

wołyńskie województwo   129

Wrocław   27, 28, 41, 71, 72, 95, 96, 146, 152, 156, 167

Wrocław- Strachowice   151

Wygoda k. Borszczowa   85

Wyszmontów k. Ożarowa   65, 66

Z

Zalesie Biskupie k. Borszczowa   85, 86, 88, 95

Zawalla k. Kudryniec   85

Zarwanica k. Trembowli   161, 162

Zarzysko k. Oleśnicy   104

Zbaraż   142

Zbrucz   57, 85, 86

Ziemia Lubuska   156

Ziemie Odzyskane   137, 138

Zielona Góra   51, 71, 72

Ziemie Zachodnie   114

Złoczów   136, 137

Złotniki k. Podhajec   135, 141, 142

Złotniki – gmnia   135

Zułów k. Święcian   10

Związek Radziecki   94, 106, 168

ZSRR   48, 79, 141, 160

Ż

Żaba k. Namysłowa   87, 97

Żaba Duża k. Namysłowa   97, 99

Żaba Mała k. Namysłowa   97

Żółkiew   72

Żytomierz   137

 

II Rzeczypospolita   136